Het huiveringwekkende artikel in NRC van 7 februari 2022 over patiënten die moeten leven met de ernstige complicaties na het laten kraken (manipuleren) van de nek noopt ons tot het belichten van het veilige alternatief: passieve mobilisatie.

In de medische literatuur zijn er meerdere publicaties, van o.a. Bronfort (2010), Gross (2010, 2015) en Coulther (2019), die behandelingen tussen mobilisaties en manipulatietechnieken bij nekklachten vergelijken. Het effect van beide behandelvormen is aangetoond. De ene behandeling is niet superieur aan de andere. Echter, van passief mobiliseren zijn geen nadelige effecten/complicaties bekend!

Wat doen we precies met mobilisaties? Hoe werken de passieve mobilisaties?

Passieve mobilisaties worden uitgevoerd als er sprake is van een verminderde beweeglijkheid (mobiliteit) van de nekwervels. Vaak kun je daardoor wat minder ver naar 1 kant draaien met je hoofd, soms ook moeilijker buigen en strekken. Naast de minder beweeglijke nek kun je ook allerlei andere klachten hebben: pijn in de nek of arm, hoofdpijn, duizeligheid, tintelingen en zelfs gevoels- of krachtsverlies.
Daarbij is het van belang om bij nekklachten naast de nek de omliggende gewrichten goed te beoordelen op beweeglijkheid. Een verminderde beweeglijkheid van de schouder bijvoorbeeld, zorgt voor andere belasting van de nek. Als het schoudergewricht minder goed beweegt, gaan de nekspieren harder gaan werken en dit zorgt voor een hardere trek aan de nekwervels. Dit kan na enige tijd ook leiden tot een verminderde beweeglijkheid van de nek en/of nekpijn. Een onderzoek mag zich daarom nooit tot alleen de nek beperken!

Het doel van mobiliseren is de beweeglijkheid in een gewricht bevorderen. Hiertoe wordt door de behandelaar het ene botstuk van het gewricht bewogen ten opzichte van het andere botstuk. In de nek gaat het dan om één wervel ten opzichte van de andere, De behandelaar moet hierbij kennis van de vormgeving en asligging van het gewricht hebben om het bot met de juiste snelheid in de juiste richting te bewegen.

Je kunt een behandeling met een mobilisatie wel 'voelen', heel pijnlijk mag de behandeling niet zijn. De fysiologische (natuurlijke) bewegingsgrens van het gewricht wordt niet overschreden. Een te harde aanpak van de behandelaar leiden tot pijnklachten en toename van spierspanning, wat een goed behandeleffect in de weg staat. Bij een passieve mobilisatie worden de bewegingen rustig, met geringe kracht uitgevoerd. Het is een 'zachte' behandeltechniek.

Meestal is er na een behandeling met een mobilisatietechniek direct bewegingswinst aanwezig, soms zijn meerdere behandelingen noodzakelijk. Als de verbetering van mobiliteit is bereikt, neemt spierspanning in de nek af, verminderen de pijnklachten (zowel lokaal als uitstralende pijn) en zal iemand minder beperkingen in zijn dagelijkse bezigheden ervaren.

Uit onderzoek (o.m. van Kay in 2012, Coulther in 2019) is gebleken dat mobilisaties beter werken als ze worden aangevuld met andere behandelvormen als oefentherapie en instructies/adviezen.
Oefentherapie ondersteunt het resultaat van de passieve mobilisatie. Naar onze mening is dit goed in te vullen door iemand, na een passieve mobilisatie van de nekwervels, huiswerkoefeningen mee te geven. Hiermee wordt de gewonnen beweeglijkheid geoefend en onderhouden.
Instructies/advies zijn gericht op (werk)houdingen en activiteiten. Meerdere (werk)houdingen en activiteiten kunnen een nadelig effect hebben op de beweeglijkheid van de nek, bijvoorbeeld als iemand te lang in 1 houding achter de computer zit zonder afwisseling. Om herhaling van klachten te voorkomen, moet een therapeut analyseren waar mogelijke oorzaken van de verminderde beweeglijkheid van de nek kunnen liggen. Daarna kun je iemand gericht en op maat adviseren.

Enkele belangrijke zaken op een rijtje:
- Passieve mobilisatie heeft een positief effect op de beweeglijkheid van de nek en op de hierbij aanwezige klachten;
- Passieve mobilisatie is een veilige behandelmethode;
- Het toevoegen van oefeningen naast passieve mobilisatie verbetert het effect van de behandeling;
- Analyse van werkplek of activiteiten kan zorgen voor preventie van klachten.

Heb je vragen? Of wil je een afspraak maken? Neem hier contact op!

Dit artikel werd geschreven door Victor Nuijten. Victor studeerde in 2004 af als manueel therapeut aan de Utrechtse school (van der Bijl methode). Victor pleit al lang voor een verbod op het kraken (manipuleren) van de nek.